Fince Dil Bilgisi 9. Ders - İlgi Eki

Suomen Mestari 1 kitabının üçüncü ünitesinin (Kappale 3) dil bilgisi (kielioppi) kısmının birinci dersidir. 


Genetiivinin tam karşılığı ilgi ekidir. Yani bir tamlamada tamlayanın aldığı ektir, iki isim arasındaki bağlantıyı belirtir. Örneğin: Ali'nin evi, arabanın kapısı, benim gözlüğüm tamlamalarındaki ilk kelime olan tamlayanların aldığı eklerdir.
Fincede genetiivi eki "-n"dir. Örneğin: Turkin kieli, pänkin ikkuna...

Fince Dil Bilgisi 8. Ders - Ünsüz Yumuşaması

Suomen Mestari 1 kitabının ikinci ünitesinin (Kappale 2) dil bilgisi (kielioppi) kısmının beşinci dersidir.

Fince de Türkçe gibi sondan eklemeli bir dildir. Fincede bazı durumlarda bazı kelimelere bir ek eklediğimizde sondaki açık hece kapalı hale gelir ve bu hecedeki ünsüz harfler değişikliğe uğrar. Türkçedeki ünsüz yumuşamasına çok benzer bir şekilde.

Türkçe'de ünsüz yumuşaması sonunda "p, ç, t, k" harfleri olan bazı sözcüklere ünlü harfle başlayan bir ek geldiğinde meydana gelir. Örneğin: "hesap, hesabı", "ilaç, ilacını", "ekmek, ekmeği"...

Fincede durumlar Türkçeye göre biraz daha uzunlar ancak tavsiyem, her kuralı sık karşılaştığınız bir kelimeyle örneklendirip unuttuğunuzda bu kelimeyi hatırlamaya çalışmanızdır. Örneğin: Turku'da yaşıyorsanız "Turuntie" gibi etrafınızda görebileceğiniz tabelalardan "k" harfinin yumuşayınca yok olduğunu kolayca hatırlayabilirsiniz. Ya da Helsinki'de yaşıyorsanız "Helsingin Yliopisto" tabelasından "nk" ünsüzlerinin yumuşayınca "ng" halini aldığını görebilirsiniz.

Bu yumuşama kelime iki ünsüzle biten bir ek aldığında ya da "-t" ve "-n" eklerini aldığında gerçekleşir.

Değişime uğrayacak olan ünsüz harf ya da harfler son ve sondan bir önceki ünlü harfler arasındaki sınırda bulunmalıdır. Yani sonu iki ünlüyle biten kelimelerde ünsüz yumuşaması olmaz.

Bu ünsüz harflerin dışında yumuşamaya uğrayan birkaç durum daha var ancak çok nadir kullanıldıkları için yazmadım.
St, sk, tk yumuşamaya uğramaz.

Önceki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/11/fince-dil-bilgisi-7-ders-evet-hayr.html

Fince Dil Bilgisi 7. Ders - Evet / Hayır Soruları

Suomen Mestari 1 kitabının ikinci ünitesinin (Kappale 2) dil bilgisi (kielioppi) kısmının dördüncü dersidir.

Soru kelimelerinin yanında "mi/mı" soru ekleriyle de soru yapmak mümkündür. Bu sorulara kısaca "evet/hayır" cevapları verilebilir. Fincede bu sorulara "-ko/kö kysymys(soru)" denir.

Evet/hayır sorularının yapısı "fiil + ko/kö   +    özne   +   diğer ögeler" şeklindedir.

Soruların cevabında evet demek için "kyllä, joo, juu" kullanılabilir.  Hayır demek için "ei ya da olla fiilinin uygun olumsuzluk ekleri" kullanılabilir.


Önceki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dil-bilgisi-6-ders-soru-kelimeleri.html

Fince Dil Bilgisi 6. Ders - Soru Kelimeleri

Suomen Mestari 1 kitabının ikinci ünitesinin (Kappale 2) dil bilgisi (kielioppi) kısmının üçüncü dersidir.

Önce olumlu, sonra olumsuz cümleleri anlattım. Simdi sıra sorularda.

Türkçe'de soru cümlelerinde, cümlenin ögeleri vurgulanmak istenen anlama göre yer değiştirilirken Fince'de soru cümlelerinde formül "soru kelimesi + özne + fiil" şeklindedir.

Olumlu cümlelerde de formül "özne + fiil + nesne..." şeklindeydi. Sorulara cevap verirken buna dikkat edilmeli.

Gördüğünüz gibi cümle dizilişi Türkçe'den farklı, ilk zamanlar kafa karıştırıcı olsa da zamanla alışacaksınız.




"Kuinka" soru kelimesi tek başına "nasıl, ne ile" anlamına gelir, bunun yanında daha çok kullanılan sekli "kuinka" ve eklediğimiz zarfla birlikte "ne kadar + zarf" anlamı verir. Örneğin "ne kadar uzak? ne kadar sik?". Soru cümlesi formülü "kuinka + zarf + özne + fiil" seklindedir.

Önceki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dilbilgisi-5-ders-olumsuz-cumleler.html
Sonraki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/11/fince-dil-bilgisi-7-ders-evet-hayr.html

Fince Dil Bilgisi 5. Ders - Olumsuz Cümleler

Suomen Mestari 1 kitabının ikinci ünitesinin (Kappale 2) dil bilgisi (kielioppi) kısmının ikinci dersidir.

Önceki derste Fince'de fiillerin mastar halini, gövdesini ve kişi eklerini anlatmıştım. Bu derste fiil gövdesi ve kişi çekimlerini tekrar kullanacağız fakat olumsuz anlam vermek için.

Olumlu cümlede formül "fiil gövdesi + kişi eki" şeklindeydi; olumsuz cümlede ise formül "olumsuz kişi eki + fiil gövdesi" şeklindedir.

Önceki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dilbilgisi-4-ders-fiiller-ve-kisi.html
Sonraki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dil-bilgisi-6-ders-soru-kelimeleri.html

Fince Dil Bilgisi 4. Ders - Fiiller ve Kişi Çekimleri

Suomen Mestari 1 kitabının ikinci ünitesinin (Kappale 2) dil bilgisi (kielioppi) kısmının ilk dersidir.


Türkçe ve Fince gibi sondan eklemeli dillerde cümlenin öznesini değiştirmek için sadece fiile gelen eki değiştirmenin yettiğini, İngilizce'deki gibi kelimeyi tamamen değiştirmeye gerek olmadığını önceki derste görmüştünüz.
Türkçe'de bir fiili çekimlemek için "fiil gövdesi + zaman eki + kişi eki" formülü uygulanır. Örneğin "konuşmak" fiilinin 1. tekil kişi geniş zaman çekimi "konuş-ur-um" kelimesinin sonundaki "-um" ekini "-uz" ile değiştirince "konuş-ur-uz", geniş zaman "-ur" ekini "-uyor" ile değiştirince "konuş-uyor-uz" kelimesi oluşuyor. Gördüğünüz gibi ekleri değiştirerek hem anlatılan zaman hem de özne değiştiriliyor.

Fince'de de kişi çekimleri sistem mantığı olarak aynıdır, zaman çekimleri ise biraz daha farklı çünkü bizde hem isimden yüklem yapan hem de birleşik zaman oluşturan ek fiil kelimenin sonuna eklenirken Fince'de ("olla" fiili) özneden sonra geliyor, sonrasında ikinci fiil ekleniyor, ileride zaman çekimlerinde bunu net olarak anlayacaksınız.

*Fince dilinde zaman çekimleri Türkçe'den biraz farklıdır, sadece fiilin üzerinden geniş zaman, şimdiki zaman ve gelecek zaman anlamları arasında ayrım yapamayız. Yani Türkçe'deki "sorarım", "soruyorum", "soracağım" fiil çekimlerinin Fince'deki karşılığı sadece "kysyn" fiilidir, çünkü geniş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman çekimleri yoktur; geçmiş zamanla ilgili farklı çekimler vardır. Bir fiilin Fince'de hangi zaman anlamında kullanıldığını (geniş, şimdiki ya da gelecek zaman anlamında) ya konuşmanın içeriğinden ya da cümlede kullanılan zarflardan anlayabiliriz. Bu durum Türkçe'deki fiillerde zaman kaymasına benziyor. Örneğin "Yarın İstanbul'a gidiyorum." cümlesindeki "gidiyorum" fiili şimdiki zamanla çekimleniş olmasına rağmen "yarın" kelimesiyle gelecek zaman anlamı ifade etmeye başlamıştır. Bir süre boyunca Fince fiillerde zaman olarak tek çekim göreceğiz. Geniş, şimdiki ve gelecek zamanı kapsayan bu zamana Fince'de "preesens" denir.

Fince'de fiillerin preesens çekimleri için formül: "fiil gövdesi + kişi eki"

Önreklerde dikkat etmeniz gerek en önemli kısım kişilere göre fiilin çekimlerinin nasıl değiştiği. Bunu öğrendiğinizde yeni bir fiilin mastar halini öğrenip nasıl kişilere çekim yapılacağını kendi kendinize bulabilirsiniz. Örneğin "asua" ve "istua" fiillerinin sonundaki "a" harflerinin mastar eki olduğunu öğrendiniz. Sözlükte bir fiili zaman mastar haliyle bulabilirsiniz. "Sanoa" fiilini yeni öğrendiğiniz zaman hemen sondaki "a" harfini atarak fiilin gövdesinin "sano", kişi çekimlerinin de sırasıyla "sanon, sanot, sanoo, sanomme, sanotte, sanovat" olduğunu fark edebilirsiniz.


*Kişi çekimlerini iki önceki derste "olla" fiili üzerinde görmüştük. Hatırlarsanız sırasıyla çekimi "olen, olet, on, olemme, olette, ovat" olarak yapılmıştı. "Olla" fiilinin gövdesi "ole", kişi çekimleri de "ole+n, ole+t, ole+mme, ole+tte"dir. 3. tekil "on" ve 3. çoğul kişi "ovat" çekimleri "olla" fiili ve çekim kuralları için bir istisnadır.

Önceki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dilbilgisi-3-ders-unlu-uyumu.html
Sonraki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dilbilgisi-5-ders-olumsuz-cumleler.html

Fince Dil Bilgisi 3. Ders - Ünlü Uyumu

Suomen Mestari 1 kitabının birinci ünitesinin (Kappale 1) dil bilgisi (kielioppi) kısmının üçüncü dersidir.

"Büyük ünlü uyumu ya da kalınlık-incelik kuralı, Türkçe sözcüklerin ayırt edilmesinde kullanılan ses uyumlarından biri. Türkçedeki öztürkçe sözcüklere ait ortak bir özelliktir.

Kalınlık kuralı: Bir sözcüğün birinci hecesinde kalın bir ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa, diğer hecelerdeki ünlüler de kalın olur:

• adım, ağız, ayak, boyunduruk, burun, dalga, dudak, duvak, kırlangıç

İncelik kuralı: Bir sözcüğün birinci hecesinde ince bir ünlü (e, i, ö, ü) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur:

• beşik, bilezik, gelincik, gözlük, üzengi, vergi, yüzük"*

Türkçe'de olduğu gibi Fince'de de ünlü harfler arasında bir düzen vardır. Buna vokaaliharmonia (ünlü uyumu) denir. Ancak bu uyum Türkçe'deki kalın-ince düzeninden biraz farklıdır. Türkçe'de ünlüler ilk olarak kalın ve ince diye ayrılırken Fince'de ünlü harfler ağızdan seslerin çıktığı yerlere göre ön ünlüler, orta ünlüler ve arka ünlüler olarak üçe ayrılırlar.

1. Kısım

Fince kelimelerde ön ünlüler ve arka ünlüler  bir arada bulunamaz. Bilmeniz gerekmeyen istisnaları olmakla birlikte üç grup ünlü, iki küme oluşturarak kelimelerde bulunur. Yani bir kelimede ya "ä, y, ö, e,i" ya da "a, u, o, e, i" ünlüleri bir arada bulunabilir. Örneğin "hully" diye bir kelime olamaz bu ya "hylly" ya da "hullu"dur. 

Birleşik kelimeler bu kurala uymaz. Örneğin "Yhdysvallat" kelimesi "yhdys" (birleşik) ve "vallat" (devletler) kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. 

2. Kısım

Türkçe'de diğer dillerden gelen kelimelerde istisnası olmakla birlikte bir kelimeye gelen eklerdeki ünlüler kelimenin son hecesindeki ünlü harfe göre kalın veya ince ünlü olarak değişirler. Örneğin "kapı-lar" kelimesinde son hecedeki 'ı' harfi kalın olduğu için çoğul ekinin kalın hali "-lar" ekini almıştır. "Pencere-ler" kelimesinde son hecedeki 'e' harfi ince olduğu için çoğul ekinin ince hali "-ler" ekini almıştır. "Ev-de" kelimesinde ince ünlü kullanılırken "araba-da" kelimesinde kalın ünlü kullanılır.

Aynı durum Fince'de de geçerlidir. Eğer bir kelime ön ünlülerden oluşuyorsa gelecek olan ekte de ön ünlüler kullanılmalıdır. Eğer arka ünlülerden oluşuyorsa gelecek olan ekte de arka ünlüler kullanılmalıdır. Üçüncü bir hal olarak eğer kelime orta ünlülerden oluşuyorsa gelecek olan ekte ön ünlüler kullanılmalıdır. Ek sadece orta ünlü harfleri içeriyorsa hiçbir zaman değişmeden kullanılır. Örneğin "-lle" eki: "paikalle", "ihmisille", "päälle"

Birleşik kelimelerde en sondaki kelimeye göre ekler gelir. Örneğin "yövuoro" kelimesi "yö" (gece) ve "vuoro" (sıra, mesai) kelimelerinden oluşur. "Yövuoro" kelimesine gelecek olan ekler "vuoro" kelimesine uyacak şekilde olmalıdır, "yövuorossa", "yövuorosta" gibi...

Önceki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dilbilgisi-2-ders-ek-fiil-ve-fiil.html

Sonraki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dilbilgisi-4-ders-fiiller-ve-kisi.html

Fince Dil Bilgisi 2. Ders - Ek Fiil ve Kişi Çekimleri

Suomen Mestari 1 kitabının birinci ünitesinin (Kappale 1) dil bilgisi (kielioppi) kısmının ikinci dersidir

1. Kısım


Türkçe'de cümlenin eksik olmaması için bir yükleme sahip olması gerekir. Yüklem bir fiil olabileceği gibi bir isim de olabilir. Örneğin "Ben bir öğrenciyim." bu cümlede yüklem "öğrenciyim" ve bu bir isim cümlesidir. "Öğrenci" kelimesine gelen "-yim" eki bu kelimenin yüklem olmasını, bir yargı bildirmesini sağlamıştır.

İngilizce'deki "to be" fiili de Türkçe'deki ek fiile denk gelmektedir. Fiil olmayan kelimelerle cümle kurulabilmesini sağlar. Örneğin "I am a student." cümlesinde iş, kılış, hareket yoktur çünkü bir isim cümlesidir. Öğrenci olduğunu belirten kısım "to be" fiilinin çekimlenmiş hali olan "am" kelimesidir.

Ek fiil görevini Fince'de "olla" fiili (verbi) yerine getirir. Herhangi bir isim, zarf, sıfat ile anlamlı bir cümle kurulabilmesini sağlar.




2. Kısım


Fince de Türkçe gibi sondan eklemeli bir dildir. Fiillerin kişilere göre çekimi de fiillerin sonuna getirilen eklerin değiştirilmesiyle olur. Örneğin "Öğrenciyim." "Öğrencisin." cümlelerinde "öğrenci gövde olarak aynıdır ancak sonrasında gelen "-(y)im" ve "-sin" kişi ekleri ile cümlelerin öznelerinin değişmesini sağlamıştır.

İngilizce'de ise aynı anlam değişikliğini sağlayabilmek için doğrudan kelime değişikliği yapılması gerekiyor. Örneğin "You are students." ve "We are students." cümleleri arasındaki fark gibi. Halbuki aynı anlam farkı Türkçe'de "Öğrencisiniz." ve "Öğrenciyiz." cümlelerindeki "-siniz" ve "-iz" eklerini değiştirerek sağlanmıştır.

Fince'de fiillere gelen kişi ekleri belirlidir. Aşağıdaki listede kırmızı ile gösterilmiş harfler fiilin gövdesine eklenerek fiillerde kişi çekimini sağlar.

Yukarıdaki örneklerde kırmızı renkli kelimeler özne, mavi renkli kelimeler isim, yeşil renkli kelime veya ekler de isimden cümle yapmamızı sağlayan "olla" fiili ve ek fiillerdir.

Önceki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dilbilgisi-1-ders-kisi-zamirleri.html

Sonraki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dilbilgisi-3-ders-unlu-uyumu.html

Fince Dil Bilgisi 1. Ders - Kişi Zamirleri

Suomen Mestari 1 kitabının birinci ünitesinin (Kappale 1) dil bilgisi (kileioppi) kısmının ilk dersidir.

Zamirler ismin yerini tutan sözcüklerdir. Kişilerin isimlerini söylemek yerine bu kelimeleri kullanabiliriz. Örneğin kendimizden bahsederken "ben", karşımızdaki kişiden bahsederken "sen" kelimelerini kullanabiliriz.

Fince'de kişi zamirleri:

Finlandiya'da da Türkiye'de olduğu gibi farklı şiveler ve konuşma ile yazma dili arasında farklar vardır.
3. tekil ve 3. çoğul kişi zamirleri aslen "hän" ve "he"dir. "Se" ve "ne" insan dışındaki varlıkların isimleri yerine kullanılan zamirlerdir. Bunun yanında günlük konuşma dilinde genellikle "se", "hän" zamirinin yerine "ne" ise "he" zamirinin yerine kullanılır.
Günlük konuşma dilinde (puhekieli) ülkenin çoğunda "minä" yerine "mä", "sinä" yerine "sä" kullanılır.
Özellikle Lappeenranta bölgesinde "minä" yerine "mie", "sinä" yerine "sie" kullanılır.
Bölgelerde konuşma dilinde "mää", "miä", "meitsi", "säa", "siä", "teitsi" gibi farklı kullanımlar da mevcuttur. Ama en yaygını "mä" ve "sä" zamirleridir.
Bu yazı dilinden farklı kullanımları aşamada öğrenmenize gerek yok sadece bilginiz olması yeterli ki duyduğunuz zaman fark edebilin.

Önceki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dilbilgisi-0-ders.html
Sonraki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dilbilgisi-2-ders-ek-fiil-ve-fiil.html

Fince Dil Bilgisi 0. Ders -

Bu ders serisinde Fince dil bilgisi kurallarını açıklamaya çalışacağım.

Konuların sırasını Fince kurslarında en çok kullanılan "Suomen Mestari" kitaplarından alacağım. Her ne kadar para kazanma hedefim olmasa da telif haklarını ihlal etmemek için oradaki örneklerden faydalanamayacağım.

Eğer "Suomen Mestari" kitabını satın almak pahalı geliyorsa en yakın kütüphaneye (Kirjasto) giderek kayıt olabilir, bu kitabı istediğinizi belirtirseniz gittiğiniz kütüphanede yoksa bile ortak şehirlerin kütüphanelerinden bu kitabı sizin için getirtebilirler.

Önceki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-ogrenmeye-baslarken.html
Sonraki yazı: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dilbilgisi-1-ders-kisi-zamirleri.html

Fince Öğrenmeye Başlarken

İyi günler.

Bir süredir Finlandiya'da yaşayan ve Fince öğrenen bir insan olarak, özellikle Fince öğrenirken karşılaştığım zorlukların başka insanların vaktini almaması için bu blogu açmış bulunuyorum. Yazılar Fince öğrenme konusunda olacak, eğer talep gelirse Finlandiya'da yaşamaya dair de yardımcı yazılar ekleyebilirim.

İyi düzeyde İngilizce, orta düzeyde Fince biliyorum. Dilleri öğrenirken daha önceden bildiğim dilde açıklamasını dinleyerek öğrendim. Mesleğim gereği de Türkçe dil bilgisi konularına çoğunlukla hakimim. Yani bir dil Türkçe kullanılarak nasıl öğretilir nasıl karşılaştırma ve benzeştirme yapılır fikrim var. Yazılarımın herkese hitap edemeyeceğinin farkındayım. Daha önce hiçbir dil öğrenmemiş ve Türkçe dil bilgisi kuralları konusunda zayıfsanız derslerde vereceğim örnek karşılaştırmalar size anlamsız gelebilir. Bu normal bir durumdur çünkü anadilimizi öğrenirken sorgulamadan sadece taklit ederek konuşuyoruz ve kuralların içinde kendiliğinden dili öğrendiğimiz için asıl kuralın ne olduğu nerede hangi eki kullanacağımızı düşünmüyoruz. Bu durum Finler için de geçerlidir, eğer sıradan bir Fin'e bir dil bilgisi kuralının neden böyle olduğunu sorarsanız cevabı bilmiyorum ama böyle kullanılıyor olacaktır.

Derslerde yanlış yazdığım, yanlış bildiğim şeyler olabilir. Lütfen bunları bana iletiniz.

Her gün çalışarak, tekrar ederek ve en önemlisi konuşarak Finceyi öğrenebilirsiniz.

Dil Bilgisi 0. Ders: https://finceogren.blogspot.com/2018/10/fince-dilbilgisi-0-ders.html